Tijdelijke maatregel
Tot en met 31 maart 2023 werd er een tijdelijke btw-verlaging ingevoerd voor de leveringen van gas en elektriciteit.
De tijdelijke verlaging van het btw-tarief tot 6% voor de levering van elektriciteit was enkel van toepassing op contracten waarvoor door de afnemer-natuurlijke persoon geen ondernemingsnummer was meegedeeld (zgn. residentiële contracten). Professionele contracten werden uitgesloten van deze btw-verlaging.
Voor de leveringen van aardgas en warmte via warmtenetten daarentegen werd bovenstaand onderscheid niet gemaakt en was het verlaagde btw-tarief zowel in het kader van residentiële als professionele contracten van toepassing.
Overgangsperiode van drie maanden
Van 1 april 2023 tot en met 30 juni 2023 geldt een overgangsperiode waarin de (tijdelijk) verlaagde btw-tarieven voor elektriciteit, gas en warmte op dezelfde wijze van toepassing blijven (zie hierboven).
Voor de leveringen van aardgas geldt echter een bijkomende uitzondering. Het verlaagde btw-tarief heeft enkel betrekking op aardgas gebruikt als verwarmingsbrandstof. Hieruit volgt dat leveringen van CNG (compressed natural gas) en LNG (liquefied natural gas) als motorbrandstof voor industriële of transportdoeleinden niet in aanmerking komen voor het verlaagde btw-tarief.
Definitieve regeling
Vanaf 1 juli 2023 wordt het verlaagde btw-tarief voor gas en elektriciteit gelinkt aan het criterium ‘niet-zakelijk gebruik’ uit de accijnswetgeving. Dit om het toepassingsgebied van de btw- en accijnsmaatregelen perfect overeen te laten stemmen. Het ondernemingsnummer wordt op deze manier geschrapt als criterium, maar geldt wel als weerlegbaar vermoeden voor de energieleveranciers:
- als de afnemer-natuurlijke persoon bij het sluiten van het contract voor de levering van elektriciteit of aardgas gebruikt als verwarmingsbrandstof geen ondernemingsnummer meedeelt, mag de distributeur ervan uitgaan dat het een levering voor niet-zakelijk gebruik betreft en het verlaagde btw-tarief van 6% toepassen. Als het toch een overwegend zakelijk verbruik betreft, is het aan de klant om dit vermoeden ongedaan te maken door zijn leverancier zo spoedig mogelijk zijn ondernemingsnummer mee te delen;
- omgekeerd, wanneer in het kader van de afsluiting van een contract voor de levering van elektriciteit of aardgas gebruikt als verwarmingsbrandstof door de afnemer een ondernemingsnummer is meegedeeld, geldt het vermoeden dat het gaat om een levering voor zakelijk gebruik en is het standaard btw-tarief van 21% van toepassing, behalve wanneer de afnemer de distributeur uitdrukkelijk heeft meegedeeld dat het gaat om een contract voor overwegend niet-zakelijk gebruik.
Deze vermoedens zijn bedoeld om de energieleverancier te beschermen tegen aansprakelijkheid met betrekking tot de correcte toepassing van het verlaagde btw-tarief en de berekening van accijnzen. Om geschillen te voorkomen, voorziet de wet in een standaardverklaring die de klant kan doorgeven, bijvoorbeeld via de website, per brief of e-mail.
Voor het verlaagde btw-tarief voor leveringen van warmte via warmtenetten geldt een ander principe. Enkel de leveringen in het kader van residentiële contracten kunnen genieten van het verlaagde tarief. Dit zonder enige compensatie in de vorm van accijnzen, omdat warmte via warmtenetten niet onder het toepassingsgebied van de accijnswetgeving valt.
Publiekrechtelijke lichamen
De Staat, de regionale en lokale overheden, en andere publiekrechtelijke lichamen worden onder bepaalde voorwaarden als niet-zakelijke verbruikers beschouwd, waardoor een hoger accijnstarief zal gelden voor de activiteiten en handelingen die zij als overheid verrichten, ook al wordt er een ondernemingsnummer opgegeven aan de energieleverancier.
Zonder het gewijzigd criterium inzake btw, zou zowel het normale btw-tarief als de accijnshervorming van toepassing kunnen zijn voor publiekrechtelijke lichamen in het kader van leveringen van elektriciteit en aardgas. Op deze manier wordt een dubbel tarifair nadeel vermeden.
Doorfacturatie uitgesloten
Zowel voor de leveringen van elektriciteit als van aardgas is het verlaagde btw-tarief niet van toepassing wanneer de energie wordt doorgefactureerd door de oorspronkelijke afnemer.
Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een belastingplichtige of een particulier beschikt over een elektrische laadpaal en een derde toestaat om tegen betaling zijn laadpaal te gebruiken. Zo een doorfacturatie wordt uitgesloten van het verlaagde btw-tarief, omdat dit voor accijnsdoeleinden geen aanleiding geeft tot een nieuwe of bijkomende accijnsheffing.
Een ander voorbeeld is het geval waarbij energie afzonderlijk doorgerekend wordt bij een (onroerende) verhuur.
Verenigingen van mede-eigendom
Doordat de toepassingsgebieden voor btw en accijnzen volledig op elkaar worden afgestemd, kan het verlaagde btw-tarief van toepassing zijn bij een contract afgesloten met een vereniging van mede-eigendom, al dan niet met ondernemingsnummer. Dergelijke contracten hebben immers meestal betrekking op een overwegend niet-zakelijk gebruik.
Accijnshervorming
Teneinde de koopkracht van huishoudens te beschermen en de gevolgen van schommelingen van energieprijzen op een structurele manier beter te beheersen, wordt er een hervorming van accijnzen met betrekking tot aardgas gebruikt als verwarmingsbrandstof en elektriciteit doorgevoerd.
Deze hervorming gebeurt op vier manieren:
- Invoering van een nieuw accijnstarief voor de verschillende verbruiksschijven voor de niet-zakelijke gebruikers;
- Invoering van een nieuwe verbruiksschijf voor niet-zakelijke gebruikers waarbij een ‘basispakket’ aan elektriciteit en aardgas wordt beoogd;
- Invoering van een prijsbeschermingsmechanisme waarbij de ‘btw-winst’ die zou volgen uit de schommelingen van de marktprijzen op een automatische manier wordt gecompenseerd in de accijnzen (zgn. cliquet-systeem);
- Voorzien van een aparte categorie in het niet-zakelijk gebruik voor de residentiële beschermde klant met een laag inkomen of in een kwetsbare situatie. Dergelijke klanten zijn momenteel vrijgesteld van accijnzen, maar zullen door de accijnshervorming onderhevig worden aan verlaagde accijnzen.
Conclusie
Voor particulieren houdt de hervorming van de fiscaliteit van de energiefactuur enerzijds een verlaging van het btw-tarief in van 21% naar 6%. Anderzijds is er een hervorming van de accijnstarieven, die dit tariefvoordeel gedeeltelijk zal compenseren.
De vzw’s, vennootschappen en professionele gebruikers daarentegen kunnen niet langer genieten van het verlaagde btw-tarief, maar worden wel gevrijwaard van de nieuwe accijnzen die bedoeld zijn om de btw-verlaging te compenseren.